Materi Kelas 8 semester 2 Teks cerita wayang Ramayana lakon Resi Jatayu

TEKS CERITA WAYANG RAMAYANA (RESI JATAYU)

A.     Wayang.

Wayang yaiku sawijining wujud seni pertunjukan kang awujud drama kang khas. Seni  kang kamot sajroning pertunjukan iki yaiku : seni swara, seni sastra, seni musik, seni tutur, seni lukis, lan sapanunggalane. Dene ana sawetara pihak kang duwe panganggep menawa pertunjukan wayang ora mung kesenian, nanging ngemot pralambang. Wayang minangka sarana nggambarake alam pikirane piyayi Jawa kang dualistik. Ana rong prekara, pihak utawa klompok kang ora cocok, beda, antarane apik lan ala, babagan lair lan batin, alus lan kasar. Wayang uga dadi sarana ngendhaleni sosial, umpamane kanthi kritik sosial kang diwujudake lumantar banyolan.

Crita wayang iku minangka baboning crita ana 2, yaiku:

    1.     Babad Mahabarata.

Nyaritakake lelakone Pandhawa karo Kurawa kang sedulur cedhak kang memungsuhan amarga rebutan kraton utawa negara. Memungsuhan iki dipungkasi kanthi perang gedhe kang diarani perang Baratayuda.

    2.     Babad Ramayana.

Nyaritakake lelakone Ramawijaya kang kepeksa lunga saka kratone/negarane amerga ngleksanani janjine bapake marang garwa selire. Nalika urip ana ing alas Dhandhaka, Sinta diculik dening Rahwana raja Alengka.

B.     Unsur Pembangun Crita

Unsur-unsur pembangun yaiku :

             1.     Unsur Intrinsik, yaiku unsur-unsur kang ana ing sanjerone crita, kayata:

a.       Irah-irahan/Judul: minangka tembung/ukara kang ana ndhuwur dhewe.

b.      Tema : minangka ide pokok utawa permasalahan utama kang ndhasari lakune crita.

c.       Setting/latar : minangka latar belakang kang mbantu cethaning lakune crita. Setting/latar iki ana 3 yaiku:

-          latar wektu (waktu tuladhane esok, jam.., tahun lsp),

-          latar papan/panggonan (tempat tuladhane jeneng negara, desa utawa papan kaya lapangan, mesjid lsp)

-          latar swasana/kahanan (keadaan tuladhane udan, panas, sedhih, seneng lsp.)

d.      Sudut Pandhang /punjering crita.

e.       Alur/plot, yaiku rerangkening/cengkorongane prastawa/kedadeyan ing crita. Alus diperang dadi 2, yaiku alur maju (progresif) lan alur mundur (flashback progresif). Alur maju yaiku yen prastawa iku lumaku kanthi trap-trapan adhedhasar kronologi tumuju ing alur crita. Dene alur mundur yaiku, dumadi saka kang ana sesambungane karo prastawa kang lagi dumadi.

f.       Tokoh/paraga, yaiku pawongan kan dadi tokoh/paraga ing sakjrone kedadeyan/crita.

g.       Penokohan/watak karakter, yaiku nggambarake karakter kanggo tokoh/paraga. Paraga bisa dimangerteni karaktere saka : tumindake, ciri fisike, lingkungane lan skpiturute/dlsb.

h.      Amanat/nasehat/pitutur, yaiku piwulang kanggo kang maca crita.

i.        Gaya Bahasa, yaiku gaya baasa kang digunakake ing crita.

             2.     Unsur Ekstrinsik, yaiku unsur pembangune crita kang ana ing sanjabane crita. Kang ngemot latar belakang penciptaan, sejarah, biografi pengarang. Unsur-unsur iki bakal mbantu kanggo napsirake surasa/isi sawijining karya sastra. Tuladhane unsur ekstrinsik: agama, sosial. Politik, budaya, ekonomi lsp.

C.     Pokok-pokok crita

Pokok crita dikenal nganggo rumus 5W + 1 H

1.      What/Apa/Apa.

Panyebab utawa akibat sawijining kedadeyan crita.

2.      Who/Siapa/Sapa.

Fakta utawa kanyatan sing jangkep(lengkap) ngenani wong-wong sing ana gegayutane(hubungannya) ing sajroning crita.

3.      When/Kapan/Kapan.

Wektu sadurunge utawa sawise prastawa(kejadian) kasebut.

4.      Where/Dimana/Ana Ngendi.

Ana ngendi papan kedadeyane crita.

5.      Why/Kenapa/Kenangapa

Sebab anane kedadeyan crita.

6.      How/Bagaimana/Kepriye

Kepiye prosese kedadeyan crita.

D. Teks cerita wayang Ramayana lakon Resi Jatayu.

RESI JATAYU

Prabu Dasarata ramane Ramawijaya duwe kanca sing sing raket jenenge Resi Jatayu minangka rajaning manuk. Resi Jatayu iki sing meruhi nalika Sinta putra mantune Prabu Dasarata diculik dening Rahwana. Resi Jatayu banjur ngupaya ngrebut Sinta saka regemaning Rahwana. Nanging Resi Jatayu kalah kuwat, mula kalah swiwine tugel sengkleh, wulune dibrodholi lan ditendhang nganti kejet-kejet. Rahwana sansaya cepet lakune anggone nggondhol Sinta. Sinta kelaran, kabeh perangane awak krasa lara. Satemene pingin uwal saka sikepane Rahwana nanging malah sansaya kenceng Rahwana anggone ndhikep Sinta. Wusanane mung bisa nangis melas asih njaluk tulung. Sekar cundhuk mentul, gelang, kalung padha tiba pating kececer. Sinta digawa menyang negarane Rahwana yaiku negara Alengka.

Sawentara kuwi ana ing tengahing alas Dhandhaka, Ramawijaya anggone ngoyak kidang ora bisa kecekel. Rama lan Lesmana banjur bali nglenthung ora oleh gawe. Iba kagete nalika wis tekan papan dununge, Sinta wis ora ana. Digoleki, diceluki ora ana wangsulan. Rama sansaya kaget bareng nemu cundhuk mentul, gelang, kalung padha pating kececer. Ing pangira, Sinta mesthi diculik. Rama nesu, nanging Lesmana bisa ngreripih lan nglipur saengga Rama dadi lilih anggone nesu. Kekarone banjur nerusake laku nggoleki Sinta.

Tumeka ing panggonane Resi Jatayu kang kahanane menggeh-menggeh lan megap-megap kaya meh mati nanging isih bisa nyritakake lelakone lan menehi weruh kang nyolong Sinta, durung nganti rampung Resi Jatayu tumekaning pati. Jalaran wis ora ketulungan mula Resi Jatayu banjur kaobong dening Rama, keluke geni kumebul menyang langit sing arahe tumuju menyang negara Alengka lan keprungu swara tanpa rupa sing isine menehi pituduh carane ketemu Sinta. Ora watara suwe kekarone banjur padha budhal, sajrone ati ora leren-leren anggone ngalembana marang lelabuhane Resi Jatayu.